Patience Pioniers in Parijs: Comtesse de Blanccoeur

In het vorige artikel Patience Pioniers in Boston sluiten we af met de vraag wie Comtesse de Blanccoer is. En vroegen we ons af of er connecties zijn. Zou zij E D Cheney of Lady Cadogan? Of misschien zelfs Willam B. Dick? We gaan weer op zoek naar antwoorden.

Alle artikelen uit deze serie tot nu:

1. Patience Pioniers in de 19de eeuw
2. Patience Pioniers in London
3. Patience Pioniers in Boston
4. Patience Pioniers in Parijs

Parijs

Parijs was in de 19e eeuw een centrum van culturele en artistieke activiteiten. Het was de tijd dat boeken en spellen niet meer alleen dienden als praktische gidsen of leesmateriaal. Ze werden daarnaast ook populair als decoratieve voorwerpen die de smaak en interesses van de burgerlijke en aristocratische klassen van die tijd weerspiegelden.

UitgeverSHuizen Parijs 19de eeuw

Uitgeverijen droegen aanzienlijk bij aan de verspreiding van literatuur en kunst. Haar & Steiner was een van de opmerkelijke uitgeverijen gevestigd in Parijs in die tijd. Zij stond in die bekend om het produceren van super gedetailleerde geïllustreerde boeken van hoge kwaliteit die de artistieke en culturele verfijning van die tijd weerspiegelden.

Le Livre Illustré des Patiences

Het boek Le Livre Illustré des Patiences is een van de bekendste boeken uitgegeven door Haar & Steiner. De prachtige decoratieve Renaissance elementen in het zowel het boek als op de afgebeelde kaarten vallen meteen op.

Aristocratie

Hoewel er geen geschreven bronnen zijn, lijkt Comtesse de Blanccoer een pseudoniem te zijn voor de auteur die in aristocratische kringen vertoeft. Deze toon wordt verdergezet meteen al in de introductie:

Hier is eindelijk af, en zelfs geïllustreerd, dit boek met Patiencespellen waarover we zoveel hebben gesproken in de baden van Baden.

Het boek is daarnaast ook opgedragen aan Madame La Baronne, waarschijnlijk de aanspreektitel voor de vrouw van een baron? De waarheid zullen we wellicht nooit weten. Maar het Bridgerton schandaal gehalte van die tijd geeft ons het vermoeden dat er een reden was voor het gebruiken van anonimiteit.

Patience Pioniers

Net zoals bij nog andere dames Patience Pioniers van die tijd, had de opvoeding er misschien iets mee te maken. Want de upper class girls werden soort van thuisgeschoold om vakken te leren die hun van pas zouden komen in het getrouwde leven: naaien, huishouden runnen, muziek en evenementen organiseren.

Studeren was vaak geen optie. En als het wel “mocht”, dan moest men daar zeker niet te koop mee lopen. Madame de Comtesse doet wat wel. Ze verwijst naar andere boeken, onder andere Dictionnaire de Littré. Voor ons interessant is dat er toen dus al een definitie van het Patience spel. Daar kunnen we dus even induiken.

Patience in Le Grand Dictionnaire de Monsieur Littré

Le Grand Dictionnaire de Monsieur Littré verwijst naar het monumentale werk “Dictionnaire de la langue Française“, samengesteld door Émile Littré, een gerenommeerd Frans lexicograaf. Dit woordenboek, sowieso gepubliceerd tussen 1863 en 1872, is een van de meest uitgebreide naslagwerken over de Franse taal.

Op een moment van schrijven van het boek was hier de uitleg van het spel Patience ook opgenomen dus:

Dat beschrijft Comtesse de Blanccoeur in haar boek als volgt:

“Men noemt ‘Patiences’ verschillende combinaties van een kaartspel die een persoon alleen kan proberen; het is een soort spel dat een persoon alleen speelt. Men zegt: een patience doen. Er zijn patiences die met twee personen kunnen worden gespeeld.— Zo zegt de heer Littré. — Men kan natuurlijk concluderen dat de heer Littré nooit de charme van onze patiences heeft gekend; anders zou hij zich uitgebreider over dit interessante onderwerp hebben uitgelaten.

Comtesse de Blanccoeur

Kende Comtesse Blanccoeur andere Patience schrijvers?

Zou deze auteur E D Cheney of Lady Cadogan gekend hebben? Of mss zelfs Willam B. Dick? Omdat er te weinig bekend, kunnen we weinig achterhalen hieromtrent. We kunnen zelfs niet met zekerheid beamen of het een man of een vrouw is.

Comtesse de Blanccoeur verwijst naar de Spa van Baden in het boek. Er zijn verschillende kuuroorden met de naam Baden, en deze bevinden zich in verschillende landen. De twee meest meest prominente zijn die in Baden-Württemberg in Duitsland en Baden in Aardau Zwitserland.

Eaux de Bades

Baden Duitsland staat bekend om zijn thermale baden, luxe hotels en prachtige parken. Historisch gezien is het een populaire bestemming geweest voor de Europese aristocratie en staat het bekend om zijn culturele evenementen, waaronder muziekfestivals en operavoorstellingen. Baden-Baden in Duitsland staat vooral bekend om zijn associatie met de high society en zijn luxueuze kuuroordcultuur in de 19e eeuw.

Baden Zwitserland staat ook bekend om zijn warmwaterbronnen en is al sinds de Romeinse tijd een kuuroordbestemming. De stad heeft een charmant oud stadsgedeelte en biedt diverse culturele bezienswaardigheden en wellnessfaciliteiten​.

Beide steden hebben een lange geschiedenis als kuuroordbestemmingen en trekken bezoekers aan die op zoek zijn naar ontspanning en therapeutische behandelingen. De verwijzing naar “eaux de Bade” (wateren van Baden) zou op beide steden van toepassing kunnen zijn.

Patience spellen uit het boek

Patiencespellen

Hoewel we nog nader moeten onderzoek plegen naar de auteur zelf, hebben we wel alvast patiencespellen onder de loep gelegd. We zien dat sommige van haar Patiencespellen ook in de andere boeken voorkomen.

Zo beschrijft William B. Dick beschrijft ook Louis weliswaar als St Louis in het Engels. Nestor is ook een zo een spel dat bij zowat alle auteurs. Ook de spellen 11 Patience en 13 Patience komen ook al bij Dick’s boeken. Er zal dus indertijd wel iets of zijn overgenomen. Het boek in de afbeelding zou uitgeven zijn in 1880. Maar het is niet de eerste druk.

In de voorlopige tijdlijn past het boek dan tussen die van Lady Cadogan en William B Dick. Het woordenboek van Littré zetten we er voor de vorm ook in, zei het soort van tussen haakjes omdat er wel een duidelijke Patience omschrijving is maar geen spellen:

• [Dictionnaire de la langue Française, Émile Littré, 1863]
• Patience : a series of games with cards, 1869 
• Illustrated Games of Patience, Lady Cadogan, 1874
• Le Livre Illustré des Patiences, Comtesse de Blanccoeur, 1880
• Games of Patience, William B. Dick, 1883
• New Series of Games, New Games of Patience, Lady Cadogan, 1887

Geen Napoleon spellen

Opvallend afwezig in het boek van Comtesse Blanccoeur zijn de spellen die verwijzen naar Naopoleon. Bij veel traditionele vorsten in die tijd schoten de zelfbenoemde konings- en keizerstitels in het verkeerde keelgat. En zouden zijn titels ook nooit erkennen. Zij beschouwden hem een parvenu terwijl zij zelf hun status verworven hadden door echt ervoor te werken met veldslagen, tijdens het ancien regime. Ook de Franse adel deelde deze gedachtengang.

Het zou dus zomaar kunnen dat Comtesse de Blanccoeur in deze adellijke kringen verkeerde en daarom de Napoleon spellen niet in het boek wilde hebben.

Mannennamen

En zoals Willam B. Dick spellen vrouwennamen geeft, doet Comtesse de Blanccoeur dat met mannennamen namelijk Robert en Lucas. Er wordt in de spelnamen wel toch behoorlijk naar vrouwelijk verwezen, alleen niet bij naam. Bijvoorbeeld La Plus Belle.

Volgende ArTIKEL

We hebben niet alle antwoorden gevonden deze keer. Maar we zijn wel weer 60 patiencespellen rijker. Door de spellen weer te vergelijken, vallen sommige spellen op omdat ze voorkomen in zowat alle boeken. En zodoende zijn we een boek tegengekomen dat uitgegeven is in 1843, met onder andere het spel Les Onzes weer, 11. De zoektocht daarvan volgt in het volgende artikel!